معرفی رشته مهندسی صنایع
معرفی رشته مهندسی صنایع
رشته مهندسی صنایع، که از طریق آزمون سراسری گروه ریاضی قابل دسترسی است، به کاربرد اصول و تکنیک‌هایی می‌پردازد که به طراحی و استقرار سیستم‌هایی منجر می‌شود که عناصر انسانی، مواد، اطلاعات، انرژی و تجهیزات مختلف را در بر می‌گیرند تا به تولید محصولات و ارائه خدمات به نحو اثربخش بپردازند. ارزیابی و بهره‌گیری از این سیستم‌ها نیازمند دانش عمیقی از علوم ریاضی، فیزیک و اجتماعی است، همچنین تسلط بر تکنیک‌ها و مهارت‌های مهندسی ضروری است. در حقیقت، مهندسی صنایع نقش پل ارتباطی میان اهداف مدیریتی و کارکرد عملیاتی سازمان‌ها را ایفا می‌کند.
مهندسان صنایع در بهبود بهره‌وری منابع انسانی و فناوری نقش مهمی دارند، در حالی که سایر رشته‌های مهندسی بیشتر بر جنبه‌های فنی فرایندها و محصولات تمرکز دارند. این رشته تنها مهندسی است که عنصر انسان را به عنوان مؤلفه اصلی در نظر می‌گیرد. مهندسان صنایع در برنامه‌ریزی، نصب، کنترل و بهبود عملیات سازمان‌ها فعالیت می‌کنند و با زمینه‌هایی مانند تولید، نوآوری در محصولات، خدمات، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی درگیر هستند، به این ترتیب امکان تعامل بین تخصص‌های مختلف و کار گروهی را فراهم می‌آورند و نظمی منظم به کارها می‌بخشند.
این افراد بر بهترین روش‌های تولید محصول و حل مسائل یک واحد صنعتی یا خدماتی تمرکز دارند و در طراحی برنامه‌ریزی برای اداره یک کارخانه با تعداد زیادی کارگر و ماشین‌آلات به چگونگی کمینه‌سازی بیکاری ماشین‌آلات و بهره‌برداری بهینه از نیروی انسانی توجه می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که محصولات کارخانه دارای حداقل ضایعات باشند.
تاریخچه مهندسی صنایع
در اوایل انقلاب صنعتی قرن 19، زمانی که کارخانجات در حال گسترش بودند، نیاز به مدیریت تفکرات مدیریتی افزایش یافت و افراد بر افزایش کیفیت محصولات تمرکز کردند. استفاده از روش‌های تحلیلی و تفسیری علمی، آزمایش‌ها و اثبات‌های علمی در طراحی و ساخت ابزارآلات و ماشین‌ها به وقوع پیوست و تأثیر این تحولات در تفکر سازمانی مدیریت باعث شد که مدیریت علمی به عنوان یک دیدگاه و روش حرفه‌ای مطرح شود.
اهمیت مهندسی صنایع
اهمیت این رشته به حدی است که بخش اقتصادی سازمان‌ها و موسسات تولیدی و خدماتی در بازار به وجود این رشته نیاز دارند. منابع در دسترس شامل مواد، منابع انسانی، ماشین‌آلات (شامل تجهیزات، لوازم جانبی، امکانات مورد نیاز شامل فضا و انرژی و …)، منابع اطلاعاتی و منابع مالی می‌شوند. تولید و نگهداری این منابع هزینه‌های زیادی را برای سازمان به دنبال دارد و اگر شرکت تولیدی یا خدماتی بتواند هزینه‌های خود را به حداقل برساند و استفاده بهینه از منابع را در تمام ارکان سازمانی خود داشته باشد، سود زیادتری خواهد داشت.
با توجه به تغییر و تحولات اقتصاد جهانی، توان رقابت کردن یک شرط اساسی برای کسب موفقیت در کسب و کار است. و باید دانست که توجه به نوآوری‌ها و ارتقا کیفی محصولات و خدمات که با تلاش برای پیدا کردن طرح‌های بهبود یافته و همچنین تحول در فرآیند کسب و کار نیز بقا و رشد موسسات را در پی خواهد داشت.
اصول فکری و دیدگاه‌ها در مهندسی صنایع
در مهندسی صنایع، نگاه وسیع‌تری به تخصص‌های مختلف و نهاد مدیریت سازمان ایجاد می‌شود و کارهای برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت بر امور اجرایی با هماهنگی بیشتری انجام می‌شود. نگاه مهندسی صنایع به مسائل از زوایای مختلف است مثل توجه به خروجی و محصول سیستم، توجه به مشتری و توجه به بهره‌وری سازمان قابل طرح و پیگیری است که طبق اصول فکری مشابهی صورت می‌گیرد. اصول فکری مهندسی صنایع بر پایه عوامل زیر برقرار است:
1. خلاقیت
2. تفکر فراگیر
3. رهبری گروه
4. مدیریت زمان
5. ارتباط بهره‌وری و بهبود مستمر
6. ذهن کنجکاو و یادگیری
زمینه‌های فعالیت مهندسی صنایع
با پیشرفت علوم مختلف، نظام‌های تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافته‌اند و اداره درست این گونه واحدها نیاز به بکارگیری تکنیک‌های علمی و پیشرفته برای پیش‌بینی، مدل‌سازی، برنامه‌ریزی، تأمین و تدارک، اجرا و نظارت و ارزیابی نتایج در جهت وظایف مدیریتی دارد. فناوری دارای چهار جز اصلی است:
– تجهیزات و امکانات تولیدی و خدماتی
– مدیریت و سازمان
– نیروی انسانی
– دانش فنی
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی صنایع
– ریاضی
– معادلات دیفرانسیل
– برنامه‌نویسی کامپیوتر
– محاسبات عددی
– فیزیک
– شیمی عمومی
– مبانی مهندسی برق
– اقتصاد مهندسی
– نقشه‌کشی صنعتی
– استاتیک
– مقاومت مصالح
– علم مواد
– اقتصاد عمومی
– اصول حسابداری و هزینه‌یابی
– ارزیابی کار و زمان
– طرح‌ریزی واحدهای صنعتی
– برنامه‌ریزی و کنترل تولید
– موجودی‌ها
– کنترل پروژه
– کنترل کیفیت آماری
– تحقیق در عملیات
– روش‌های تولید
– تئوری احتمالات و کاربردهای آن
– آمار مهندسی
– آزمایشگاه اندازه‌گیری دقیق
– کارگاه ماشین‌ابزار
– کارگاه عمومی جوش
– کارگاه ریخته‌گری
دروس تخصصی گرایش تولید صنعتی
– زبان تخصصی
– پروژه طراحی ایجاد صنایع
– مهندسی فاکتورهای انسانی
– برنامه‌ریزی تولید
– برنامه‌ریزی و کنترل تولید و موجودی‌ها
– کاربرد کامپیوتر در مهندسی صنایع
– برنامه‌ریزی نگهداری و تعمیرات
– اصول مدیریت و تئوری سازمان
– پروژه
– کارآموزی
گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها
این گرایش بیشتر جنبه نرم‌افزاری دارد و کارش ارائه راهکار سیستماتیک است. هدف این گرایش تربیت کارشناسانی است که بتوانند با استفاده از روش‌های جدید و سیستماتیک و مدل‌های ریاضی مسائل واحدهای صنعتی بزرگ را بررسی کنند و بهترین رهنمودها را برای استفاده از منابع موجود در عملکرد اجزاء تشکیل سیستم ارائه بدهند.
دروس تخصصی گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها
– زبان تخصصی
– برنامه‌ریزی حمل و نقل
– اصول شبیه‌سازی
– تحلیل سیستم‌ها
– کاربرد کامپیوتر در مهندسی صنایع
– پروژه پایانی
– اصول مدیریت و تئوری سازمان
– کارآموزی
– سیستم‌های اطلاعاتی و کنترل مدیریت
گرایش تکنولوژی صنعتی
این گرایش از تولید صنعتی و تحلیل سیستم‌ها فنی‌تر است و به مهندسی مکانیک نزدیک‌تر می‌باشد. و هدف‌ش تربیت تکنولوژیست‌های کارخانه است.
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی صنعتی
– ماشین‌های افزار
– قید و بندها (جیک و فیکسچر)
– طراحی قالب
– کنترل عددی
– مونتاژ مکانیکی
– عملیات حرارتی
– زبان تخصصی
– پروژه.
گرایش ایمنی
این گرایش به ایمنی مسائل مشکل‌ساز در صنعت می‌پردازد و تلاش می‌کند تا با اجرای دستورالعمل‌ها از خطرات احتمالی جلوگیری کند و در صورت بروز مشکل یا خطری، راهی برای رفع آن پیدا کند. مثلا کوره‌ها یا آلودگی هوا از این موارد هستند.
دروس تخصصی گرایش ایمنی
– ایمنی در برق
– اعلام و اطفاء حریق
– دیگ‌ها و ظروف تحت فشار
– عوامل شیمیایی محیط کار
– عوامل فیزیکی محیط کار
– حفاظت صنعتی (ایمنی صنعتی)
– مهندسی احتراق
– گازرسانی.
وظایف مهندس صنایع
تحلیل و بررسی سیستم‌ها، بازنگری جدول زمانبندی تولید، مشخصات فنی، جریان کار تولید و سایر اطلاعات برای درک روش‌ها و فعالیت‌های بخش تولید یا خدمات، سنجش چگونگی تولید محصولات یا ارائه خدمات با حداکثر کارآیی، توسعه سیستم‌های کنترل مدیریت برای برنامه‌ریزی مالی و تحلیل هزینه‌ها به شکل موثرتر، انجام روش‌های کنترل کیفیت برای حل مشکلات تولید و کاهش هزینه، همکاری با مشتریان و مدیریت برای افزایش استانداردهای طراحی و تولید، طراحی سیستم‌های کنترلی برای هماهنگی فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی تولید برای اطمینان از کیفیت مناسب محصولات، آموزش مدیران، سرپرستان و کارگران در صورت نیاز، رعایت کلیه اصول ایمنی در کار.
مهارت و توانمندی‌های مورد نیاز مهندسی صنایع
به علت ارتباط نزدیک این رشته با مدیریت، دانشجو باید توانایی‌های مدیریتی هم داشته باشد و قدرت تحلیل و درک بالایی داشته باشد. دانشجویان رشته مهندسی صنایع باید در دو درس ریاضی و فیزیک قوی باشند. خصوصا در ریاضیات جدید که آمار و احتمالات این درس تا حدی به مهندسی صنایع مربوط می‌شود و در ضمن باید از خلاقیت و نوآوری نیز برخوردار باشد.
مهم‌ترین نرم‌افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی صنایع
– MSP – Microsoft Project
– TL6 – Time Line
– HPM-Harvard Project Manager
– COMLAD
– Factory Flow
– Minitab
– SPSS
– Statistica
– GAMS – General Algebraic Modeling System
– LINDO
– LINGO
– QSB
– AutoMod
– Siman
– Taylor
– VISIO – Visio For Business Graphics
– MS PowerPoint
تحصیلات لازم برای ورود به حرفه مهندس صنایع
افرادی که در تمامی مقاطع مهندسی صنایع (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) و مدیریت صنعتی فارغ التحصیل می‌توانند وارد حوزه کاری شوند. دوره‌های تخصصی و مدیریتی زیادی متناسب با آخرین دستاوردها و یافته‌های حوزه مهندسی صنایع، در موسسات و مراکز آموزشی معتبر کشور مثل سازمان مدیریت صنعتی برگزار می‌شود که شرکت در آنها برای مهندسان صنایع خیلی می‌تواند خوب باشد و در پیشرفت شغلی آنها موثر خواهد بود.
